GEOMETRIA KRAJOBRAZU

Wybierz się na spacer po Nadnidziańskim Parku Krajobrazowym trasą, którą mógł chodzić Paweł Pierściński. Weź ze sobą aparat i poszukaj kadrów charakterystycznych dla Kieleckiej Szkoły Krajobrazu: pofalowane szachownice pól ciągnące się po horyzont, rytmy drzew i miedz. Na zdjęciach Pawła Pierścińskiego, szczególnie tych z artystycznego cyklu „Geometria krajobrazu”, elementy te tracą często swoją dosłowność i układają się w abstrakcyjne, geometryczne kształty. Podobnie jak Pierściński spróbuj odnaleźć w tym krajobrazie matematyczny porządek.

Na trasie spotkasz także różne atrakcje krajoznawcze: klasycystyczny kościół pw. Św. Tekli w Krzyżanowicach Dolnych; rezerwat roślinności stepowej; kopalnię gipsu Leszcze; typowe (a także – nietypowe) dla tego rejonu świątki przy drogach.

Podczas spaceru zastanów się na co zwrócił by swój obiektyw Paweł Pierściński, w jaki sposób fotografował by elementy krajobrazu, a jak architekturę.

Opisy punktów wyróżnionych na mapie:

1. Kościół pw. Św. Tekli w Krzyżanowicach Dolnych – klasycystyczny, wybudowany w latach 1786-1789 na wzór greckiej świątyni z inicjatywy Hugona Kołłątaja. Wewnątrz zastosowano nietypowe rozwiązania: chór znajdował się nad ołtarzem, a zamiast kazalnicy była katedra, ustawiona w taki sposób, by ksiądz zawsze znajdował się wśród wiernych, jak w protestanckim zborze. Nieodległy Pińczów w poprzednim wieku był znaczącym centrum reformacji – działali tam Kalwini, zaś w sąsiednich Gackach swój zbór mieli Bracia Polscy. Kołłątaj został proboszczem w Krzyżanowicach Dolnych w wieku 29 lat, a jego wizerunek noszą aż dwie postaci na obrazach wewnątrz kościoła – w tym główny bohater obrazu „Stworzenie Adama” w ołtarzu głównym. Architektura kościoła nie przypadła do gustu parafianom, więc po odejściu Kołłątaja chór przeniesiono nad wejście główne oraz dobudowano ambonę.

2. Rezerwat przyrody „Krzyżanowice” – po wspięciu się na wzniesienie zbudowane z margli kredowych naszym oczom ukaże się rozległy widok na dolinę Nidy oraz bezkresne pola. Trzeba też patrzeć pod nogi by nie potknąć się o wystające skałki lub nie skręcić kostki w zapadlisku. Wzgórze porasta objęta ochroną roślinność stepowa. Można się tu poczuć jak na miniaturowej, bieszczadzkiej połoninie.

3. Punkt widokowy na Dolinę Nidy i miejscowość Gacki – oprócz malowniczej rzeźby terenu dostrzec można budynki fabryki płyt gipsowo-kartonowych. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę, w jaki sposób człowiek wpływa na krajobraz, a także – jak łatwo, kadrując rzeczywistość przez wizjer aparatu, stworzyć subiektywny obraz tej okolicy.

4. Odkrywkowa kopalnia gipsu w Leszczach. Dawniej w tym miejscu ciągnęła się dalej miejscowość Wola Zagojska Górna.

5. Dwustronny krzyż przydrożny w Gackach z 1763 roku. Nietypowy, ponieważ figurę Chrystusa umieszczono po obu jego stronach. Lokalna opowieść mówi, że w momencie, gdy stawiano krzyż, mieszkańcy nie mogli dojść do porozumienia w którą stronę wsi ma być on odwrócony, w związku z czym zdecydowali się na krzyż dwustronny.

6. Jeziorka w starym wyrobisku górniczym po wydobyciu gipsu w dawnym kamieniołomie Gacki. Od północnej strony nad taflę wody wznosi się wysoka kamienna skarpa. Latem jeziorka to popularne miejsce wypoczynkowe.

7. Kępka drzew pośród pól to las dębowo-grabowy, którego część stanowi florystyczny rezerwat przyrody Grabowiec. To jedno z dwóch miejsc w Polsce, w którym występuje tzw. gorejący krzew Mojżesza, czyli dyptam jesionolistny.

8. Droga powrotna wiedzie po miedzy, wśród ciągnących się po horyzont pól, charakterystycznych zarówno dla tego regionu, jak i dla zdjęć Pawła Pierścińskiego, który odnajdywał w nich matematyczną regularność. Po drodze, w Krzyżanowicach Średnich, mijać będziemy siedzibę Zespołu Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych, a także nieodłączny element krajobrazu kulturowego Ponidzia – wykute być może z wydobytego w kamieniołomie w Gackach kamienia, przydrożne świątki: figurka Św. Józefa w Krzyżanowicach Średnich oraz figurka Św. Jana Nepomucena w Krzyżanowicach Dolnych.

W trakcie spaceru zastanów się co nie mieści się w twoich kadrach; co zachowujesz, a z czego rezygnujesz by stworzyć atrakcyjną kompozycję? Jakie elementy krajobrazu uznajesz za niepasujące do tej estetyki i dlaczego? W jaki sposób fotograficzne środki wyrazu, takie jak kadrowanie, kontrast, głębia ostrości czy redukcja koloru do monochromatycznej skali szarości modyfikują rzeczywistość i sprawiają, że obraz staje się wizualnie bardziej atrakcyjny?

POBIERZ TRASĘ SPACERU: Geometria Krajobrazu - trasa

Spacer opracowany przez Towarzystwo Krajoznawcze "Krajobraz".

INSPIRACJE: