Przejdź do głównej treści Przejdź do dołu strony
MENU
  • Architektura
  • Krajobraz
  • Przedmiot
  • Przyroda
  • Varia
  • Cykle artystyczne
  • Kolekcje
  • Spacery
  • Lekcje
  • Wszystkie Fotografie
  • News
  • Mapa
  • Paweł Pierściński
  • O Archiwum
  • Kontakt

wyszukiwanie zaawansowane

Strona Główna
Zarejestruj Zaloguj

  • angielski
  • polski

SCROLL

TWITTER| INSTAGRAM| FACEBOOK
icon

KRAJOBRAZY. LEKCJA KRAJOZNAWCZA

Słowa kluczowe: krajoznawstwo, mikrowyprawy, lokalność, stay-cation, edukacja krajoznawcza, fotografia krajobrazowa, archiwa fotograficzne

 

 

Lekcja, którą proponujemy, ma za zadanie pomóc w odpowiedzi na pytania:

 

– Czym jest współczesne krajoznawstwo?

 

– W jaki sposób o regionie uczyć w działaniu, zachęcając uczniów do samodzielnego i twórczego pozyskiwania wiedzy?

 

– W jaki sposób archiwum fotograficzne może posłużyć do lepszego poznania swojej okolicy oraz jak spojrzeć na dobrze nam znane miejsca pod innym kątem i co można przy okazji odkryć?

 

– Jak twórcze wyprawy terenowe i archiwa fotograficzne mogą wzbogacić narzędzia pracy nauczyciela?

 

 

Scenariusz stanowi zbiór inspiracji, a także podpowiedź i zachętę do włączenia w działania edukacyjne zagadnień i narzędzi, których dostarcza nowe krajoznawstwo. Jest wykazem naszych konkretnych doświadczeń oraz tropów, do podjęcia których zachęcamy nauczycielki i nauczycieli, edukatorki, animatorów kultury. Szczególnie szkoły – z przeładowanymi programami i wieczną zadyszką nad podstawą programową, mogą sięgnąć do zaproponowanych tu przykładów. Krajoznawstwo daje narzędzia do tego, by – przynajmniej z częścią działań edukacyjnych – wychodzić poza szkolne mury. Jeśli nie podczas samych lekcji, to w trakcie godzin wychowawczych, zajęć dodatkowych i szkolnych kółek zainteresowań.

 

 

 

Część 1 – NOWE KRAJOZNAWSTWO

 

 

A. KRAJOZNAWSTWO

 

Aby wyjaśnić czym jest nowe krajoznawstwo warto w dwóch słowach wspomnieć o tym czym było krajoznawstwo, które powstawało pod koniec XIX na początku XX wieku w Polsce. W tym czasie miało ono wymiar polityczny – obudzić w mieszkańcach Polski uczucia patriotyczne do odradzającej się po zaborach ojczyzny. W tym czasie w Europie rozwija się już silnie turystyka wypoczynkowa – rozwój kolei, narodziny motoryzacji, silnik parowy w żegludze – rewolucja technologiczna powoduje, że przemieszczanie się między miastami czy krajami staje się dużo prostsze i tańsze. Powstają też pierwsze biura podróży. Za jej początek można uznać pewną lipcową niedzielę w 1841 roku, kiedy to Thomas Cook, późniejszy założyciel znanego dziś na całym świecie biura podróży, zorganizował wycieczkę kolejową z Leicester do Loughborough. Była to wyprawa dla 570 osób, które chciały dotrzeć na wiec abstynentów, w którym sam Cook brał udział. Uważał, że lepszym pomysłem dla pracowników fabryki będzie pojechanie na wycieczkę niż wydanie pieniędzy na alkohol. Później organizował wycieczki do Liverpoolu, Glasgow i Edynburga. Po roku 1864 klienci Thomasa Cooka mogli podróżować również za granicę, m.in. do: Francji, Szwajcarii, Włoch.

 

W nieistniejącej w tym czasie Polsce masowa turystyka nie mogła się wtedy jeszcze rozwinąć na taką skalę. Podróże, zwłaszcza te zagraniczne, były nadal domeną bardzo wąskiej elity finansowej. Stosunkowo nieliczne i względnie ubogie mieszczaństwo nie mogło sobie pozwolić na uprawianie turystyki wypoczynkowej na taką skalę – dlatego szczególnej wagi w II Rzeczpospolitej nabrało krajoznawstwo.

 

Krajoznawstwo jako projekt polityczny, poprzez organizowanie wycieczek, wydawanie przewodników, map i popularyzację wiedzy o Polsce, miało na celu przede wszystkim umacnianie polskiej tożsamości narodowej. Te idee przyświecały między innymi jednemu z ojców polskiego ruchu krajoznawczego – Aleksandrowi Janowskiemu. Kiedy wyruszył na swoją pierwszą krajoznawczą wycieczkę z Sosnowca do Zawiercia, żeby potem przejść pieszo do zamku w Ogrodzieńcu – po przymusowym noclegu spowodowanym burzą, wrócił z zarysem swojej idei krajoznawstwa. Swoje przemyślenia o krajoznawstwie podsumował w trzech tezach.

 

– Z miłości do ziemi rodzinnej wypływa żądza jej uszczęśliwienia przez ofiarną służbę na każdym stanowisku społecznym i w każdej dziedzinie życia.

 

– Zbliżenie się do przyrody ojczystej budzi poczucie potęgi Ziemi Rodzinnej, zaś zbliżenie do ludu – miłość braterską i poczucie zbiorowości, mnożąc wielokrotnie siłę jednostki – w sumie zaś praca krajoznawcza daje otuchę i wiarę w siły państwa, budzi szlachetną dumę i podnosi godność narodową, kształtuje charaktery i dźwiga na wyższy poziom typ obywatela.

 

– Praca krajoznawcza jest czynnikiem państwotwórczym i jako taka winna w społeczeństwie zyskać gorących wyznawców, którzy będą współtwórcami zbiorowego szczęścia i budowniczymi potęgi Ojczyzny.

 

Testament krajoznawczy Aleksandra Janowskiego (w stulecie urodzin),

[w:] Władysław Szafer, Z teki przyrodnika, wyd. I, t. II, Warszawa: PW „Wiedza Powszechna”, 1967.

 

 

Podobne idee przyświecały innym polskim krajoznawcom początku XX wieku – Zygmuntowi Glogerowi, Kazimierzowi Kulwieciowi czy Ludomirowi Sawickiemu. Na takich założeniach, z inicjatywy pierwszych trzech powstało w 1906 roku Polskie Towarzystwo Krajoznawcze – Ludomir Sawicki założył zaś w 1918 roku Polskie Towarzystwo Geograficzne.

 

 

 

B. KRAJOZNAWSTWO 2.0 WG TOWARZYSTWA KRAJOZNAWCZEGO "KRAJOBRAZ"

 

Krajoznawstwo drugiej generacji – jak je sobie roboczo nazwaliśmy – powstawało na zupełnie innych fundamentach niż to z początku XX wieku. Nasza fascynacja lokalnością, tym co bliskie i zrozumiałe, wzięło się nie tyle z potrzeby umacniania postaw patriotycznych, ale ze zwykłej chęci spędzania czasu na świeżym powietrzu.

 

Kolejne wyjazdy do coraz to bardziej egzotycznych destynacji powodowały w nas narastającą frustrację co do autentyczności tego doświadczenia. Atrakcje turystyczne oferowane przez biura podróży lub opisane w przewodnikach zaczęły wydawać się dość nudne – nie było czego odkrywać, bo wszystko było podane na talerzu. A przecież nas najbardziej pociągały przygody, odkrycia i wyjazdy w nieznane. Świadomie zawiesiliśmy na kołku egzotykę, zastępując ją lokalnymi atrakcjami i ciekawostkami. Zaczęliśmy bardziej cenić samotne włóczęgi po Puszczy Augustowskiej niż stanie w kolejce do obejrzenia wodospadu Iguazu. I właśnie to poczucie coraz mniejszej autentyczności przeżycia turystycznego skłoniło nas do odwrócenia się w kierunku Krajoznawstwa.

 

 

 

Trzy filary Nowego Krajoznawstwa:

 

1. Aktywne spędzanie czasu na świeżym powietrzu. Anglosasi nazwaliby to outdoorem, my mówimy o wychodzeniu „na dwór” (ew. „na pole”).

 

2. Zmęczenie komercyjnym przemysłem turystycznym. Turystyka stała się wielkim przemysłem produkującym taśmowo takie same „produkty wypoczynkowe” dla milionów konsumentów.

 

3. Troska o środowisko. Flygskam, czyli wstyd przed lataniem samolotem to trend zapoczątkowany w Szwecji. Nie po to segregujemy śmieci, jeździmy elektrycznymi samochodami, promujemy zieloną energię, żeby potem wsiąść w samolot i na weekend polecieć do Paryża, emitując w ten sposób tyle dwutlenku węgla do atmosfery, że nasze domowe działania „ekologiczne” tracą wszelki sens. Tym samym przestaliśmy podróżować daleko i przesiedliśmy się do komunikacji zbiorowej, na kajak, rower czy biegówki.

 

 

 

C. PRZYKŁADY

 

Aby zilustrować to, jak sami w Towarzystwie Krajobraz rozumiemy i praktykujemy nowe krajoznawstwo, prezentujemy skrót z kilku projektów realizowanych przez nas na przestrzeni ostatnich lat:

 

 

  • Polska Nie_odległa

Projekt przygotowany z okazji 100-lecia niepodległości Polski.

 

Dzięki tym, którzy sto lat temu dążyli do odzyskania niepodległości, my możemy dziś swobodnie podróżować po kraju odkrywając jego lokalną kulturę i przyrodę. To świetny sposób, by świętować przywiązanie do Polski – różnorodnej, nieoczywistej, pełnej ciekawostek i urokliwych zakątków.

 

Dawni polscy krajoznawcy podkreślali, że pierwszym krokiem do dojrzałego patriotyzmu i przyjęcia postawy obywatelskiej jest wnikliwe poznanie swojego kraju. Zachęcaliśmy wszystkich, żeby przekonali się o tym sami.

 

W ramach akcji „Polska Nie_odległa” zapraszamy do realizacji stu lokalnych „wyczynów krajoznawczych” – wypraw w ciekawe, nieoczywiste miejsca.

 

Zaproponowaliśmy 50 „wyczynów krajoznawczych”, które byłyby dostępne dla każdego, np.: zdobądź najwyższy szczyt swojego powiatu, wsiądź do pociągu bylejakiego, umyj zęby w miejscowości Niemyje-Ząbki, odwiedź jedno z miejsc widocznych na którymś z polskich banknotów itp. Kolejne 50 wyczynów zaproponowali uczestnicy (dziś oficjalna lista liczy 127 wyczynów). Po wykonaniu wyczynu trzeba było zrobić sobie tam zdjęcie a następnie wrzucić do sieci społecznościowych z odpowiednim hashtagiem lub wysłać do nas.

 

http://nieodlegla.pl/

 

fot. materiały projektu Polska Nie_odległa

 

 

  • Giganci Krajoznawstwa

Na fali popularności, jaką cieszą się w Polsce rekonstrukcje historyczne zorganizowaliśmy rekonstrukcje wypraw krajoznawczych.

 

Przekierowując uwagę z pól bitewnych na szlaki krajoznawcze i z nazwisk wielkich przywódców na nazwiska znane raczej wąskiemu gronu zapaleńców, staraliśmy się pokazać związek pomiędzy szlakami wędrówek pierwszych krajoznawców a współczesną tożsamością danych regionów i tym, jak o danych miejscach – ich historii i kulturze, mówimy dziś.

 

Giganci Krajoznawstwa łączą w sobie doświadczenia wycieczek z przymrużeniem oka, w konwencji odkrywczej, którą tak doskonale podchwytują uczestnicy naszych akcji, z działaniami edukacyjnymi, w których bierzemy na warsztat wydarzenia, postaci i miejsca ważne dla polskiej historii i tożsamości.

 

https://krajobraz.org/giganci-krajoznawstwa-rekonstrukcje/

 

fot. Tomasz Kaczor, Zawiercie

 

 

 

Część 2 – FOTOGRAFIA KRAJOBRAZOWA JAKO FORMA KRAJOZNAWSTWA – na przykładzie archiwum Pawła Pierścińskiego

 

Paweł Pierściński był fotografem i krajoznawcą. Z wykształcenia mgr inż. budownictwa lądowego – miał budować warszawskie metro. Jednak po wykonaniu próbnych odwiertów zadecydowano się nie kontynuować tych prac. Pierściński rzucił więc pracę w zawodzie i całkowicie poświęcił się fotografii. Pasje do matematyki realizował w swojej działalności fotograficzno-krajoznawczej – na jego zdjęciach kieleckie pejzaże przybierały często formy abstrakcyjnych geometrycznych kompozycji. On sam określał siebie jako dokumentatora, odkrywającego za pomocą aparatu, świat struktur obecnych w pejzażu. Krajobrazy Kielecczyzny i Ponidzia były jego artystyczną ojczyzną i główną artystyczną inspiracją. Podróżował z aparatem po całej Polsce od lat 50. XX wieku niemal do końca życia (zmarł w 2017 roku).

 

Fotograficzna interpretacja kieleckiego krajobrazu w wykonaniu Pawła Pierścińśkiego to klasyka polskiej fotografii artystycznej. Nurt, który zapoczątkował wraz z kilkoma kolegami z kieleckiego oddziału Polskiego Towarzystwa Fotograficznego nazwany został później Kielecką Szkołą Krajobrazu.

 

Twórczość Pawła Pierścińskiego rozpięta jest między artystycznym stylem Kieleckiej Szkoły Krajobrazu a czystym, chłodnym dokumentem. Skrajnymi biegunami tej skali może być z jednej strony cykl „Geometria krajobrazu”, z drugiej projekt „Kielce–Włoszczowa” z 1981 roku (na potrzeby tego porównania celowo pomijam jego eksperymenty z fotomontażem lub szlachetnymi technikami fotograficznymi z cyklu „Krajobrazy Interpretacje”). „Kielce–Włoszczowa” to efekt 3-dniowej podróży fotografa po tytułowej trasie. W jej trakcie dokumentował on spotkane na drodze elementy a następnie sklasyfikował je i pogrupował na dwadzieścia cztery kategorie tematyczne. Powstały tablice zatytułowane: „Znaki drogowe”, „Kapliczki”, „Drzewa”, „Droga”, „Drogi boczne” itp.

 

W większości zdjęć Pierścińskiego można dostrzec cechy obu tych estetycznych kanonów. Można wręcz zabawić się w umieszczanie ich na osi – jedne bliżej czystego dokumentu, inne bardziej estetyzowane, staranniej zakomponowane.

 

 

 

Część 3 – „BYĆ JAK PAWEŁ PIERŚCIŃSKI”

 

Specyfika zdjęć Pawła Pierścińskiego pozwala na przynajmniej dwa różne klucze zorganizowania wycieczki krajoznawczej inspirowanej jego twórczością:

 

 

 

A. KLUCZ ARTYSTYCZNY – „BYĆ JAK PAWEŁ PIERŚCIŃSKI”:

 

Obejrzyjcie z uczniami wybrane zdjęcia Pawła Pierścińskiego z jego cyklów artystycznych (np. wspomniany cykl „Geometria Krajobrazu”, „Ziemia” lub „Nastroje krajobrazu”) i przedyskutujcie wspólnie charakterystyczne cechy tych zdjęć. Następnie wybierzcie się na spacer w swojej okolicy próbując pokazać ją w taki sposób jak zrobiliby to członkowie Kieleckiej Szkoły Krajobrazu.

 

Po spacerze obejrzyjcie wspólnie zdjęcia i spróbujcie odpowiedzieć sobie na pytania:

 

– Jakich elementów szukaliście w krajobrazie komponując swoje zdjęcia?

 

– Jakich elementów unikaliście w kadrze?

 

– Na co zwracaliście uwagę?

 

– Czy patrząc w ten sposób na znaną sobie przestrzeń odkryliście w niej coś nowego dla siebie? Czy taki odmienny sposób patrzenia – skupiony na kompozycji, szukaniu form – pozwala zauważyć rzeczy, których na co dzień nie zauważacie?

 

 

 

B. KLUCZ DOKUMENTALNY – „PO ŚLADACH PAWŁA PIERŚCIŃSKIEGO”:

 

Poszukajcie w archiwum Pawła Pierścińskiego zdjęć z miejsc, do których możecie wspólnie się wybrać. W tym celu możecie posłużyć się różnymi narzędziami do filtrowania zawartości archiwum na stronie, np. wyszukiwać zdjęcia po nazwie miejscowości lub słowach kluczowych. Gdy uda Wam się znaleźć takie miejsce – obejrzyjcie uważnie zdjęcia, a najlepiej zabierzcie ze sobą na wycieczkę (w formie wydruków lub na tablecie czy smartfonie). Na miejscu postarajcie się odnaleźć i powtórzyć w miarę jak najdokładniej kadry Pawła Pierścińskiego.

 

Po spacerze obejrzyjcie wspólnie zdjęcia i spróbujcie odpowiedzieć sobie na pytania:

 

– Jakie elementy ze zdjęć Pawła Pierścińskiego zachowały się do dziś?

 

– Co nowego pojawiło się w przestrzeni? Dlaczego tak się stało i o czym to świadczy?

 

– Co zniknęło? Dlaczego tak się stało i co to oznacza?

 

 

Podobny eksperyment wykonało latem 2020 roku Biuro Wystaw Artystycznych Kielce organizując plener śladami projektu „Kielce–Włoszczowa”. 20 fotografów i fotografek ruszyło śladami Pierścińskiego szukając miejsc, w których 39 lat wcześniej wykonał on swoje zdjęcia. Pewnym ułatwieniem było to, że Pierściński pod każdym ze zdjęć napisał na którym kilometrze trasy zostało ono zrobione. W efekcie powstały analogiczne plansze ze zdjęciami wykonanymi współcześnie i zebrane w poplenerową wystawę „Konteksty – KIELCE WŁOSZCZOWA 2020”.

 

Jeśli nie możecie wybrać się na wycieczkę – obejrzyjcie zestawienia zdjęć Pawła Pierścińskiego i te wykonane w ramach projektu BWA Kielce w 2020 roku i spróbujcie odpowiedzieć sobie na wyżej wymienione pytania.

 

 

 

C. PALCEM PO GOOGLE MAPIE

 

Jeśli w Waszej okolicy nie ma możliwości wyjścia na wycieczkę w miejsca sfotografowane przez Pawła Pierścińskiego możecie poszukać ich na Google Street View. Większość zdjęć w archiwum ma podaną lokalizację we współrzędnych geograficznych. Wystarczy skopiować je i wkleić w okienko wyszukiwania na mapie Google (współrzędne szerokości od współrzędnych długości geograficznej należy oddzielić przecinkiem). Dzięki temu można wirtualnie przenieść się w miejsce sfotografowane przez Pierścińskiego. W dodatku wiele miejsc na Google Street View było fotografowanych wielokrotnie (pierwsze zdjęcia pochodzą z 2009 roku). Więc oprócz porównania zdjęć Pawła Pierścińskiego z dzisiejszym stanem tych miejsc – możecie także prześledzić zmiany jakie zaszły w nich na przestrzeni ostatnich 10 lat.

 

Oczywiście – gdy tylko to możliwe – zachęcamy do wychodzenia na dwór (lub na pole).

 

 

 

 

 

 

***

Tomasz Kaczor, Szczepan Żurek (Towarzystwo Krajoznawcze "Krajobraz")

 

We fragmencie dotyczącym historii Krajoznawstwa korzystaliśmy z:

Cyryl Skibiński, „Polskość na wczasach”. Magazyn Kontakt 24/2013 (https://magazynkontakt.pl/polskosc-na-wczasach)

 

 

 

 

Filtry

|
Dzban

1955

Dzban

Powrót z jarmarku

1955

Powrót z jarmarku

Sinusoida

1956

Sinusoida

Krajobraz falisty

1958

Krajobraz falisty

Trapez

1960

Trapez

Romb

1957

Romb

Klin I

1960

Klin I

Klin II

1960

Klin II

Soczewka

1976

Soczewka

Miedza

1968

Miedza

Geometria Krajobrazu

1962

Geometria Krajobrazu

Romb

1957

Romb

Śniegowy potworek

1958

Śniegowy potworek

Romb

1957

Romb

Zbocze Klonówki

1964

Zbocze Klonówki

Poduchy

1960

Poduchy

Geometria Krajobrazu

1990

Geometria Krajobrazu

Indywidualna Wystawa Fotografii Dokumentalnej KIELCE-WŁOSZCZOWA 1981

1981

Indywidualna Wystawa Fotografii Dokumentalnej KIELCE-WŁOSZCZOWA 1981

Indywidualna Wystawa Fotografii Dokumentalnej KIELCE-WŁOSZCZOWA 1981

1981

Indywidualna Wystawa Fotografii Dokumentalnej KIELCE-WŁOSZCZOWA 1981

I – Droga

1981

I – Droga

I a. – Droga

1981

I a. – Droga

1 2 3 »
logo footer

Śledź nas na

Dołącz do nas

    Podając e-mail wyrażam zgodę na jego przetwarzanie do celów związanych z wysyłaniem newslettera.

    Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych.

    logo MK
    • O Archiwum
    • Kontakt
    • Polityka Prywatności
    logo mobile

    © 2023 Paweł Pierściński Archiwum

    Przejdź do góry strony

    Dostępność

      • visibility_offWyłącz lampy błyskowe

      • titleZaznacz nagłówki

      • settingsKolor tła

      • zoom_outPomniejsz

      • zoom_inPowiększ

      • remove_circle_outlineZmniejsz czcionkę

      • add_circle_outlineZwiększ czcionkę

      • spellcheckCzytelna czcionka

      • brightness_highJasny kontrast

      • brightness_lowCiemny kontrast

      • format_underlinedPodkreśl linki

      • font_downloadZaznacz linki

      • Zresetuj wszystkie opcjecached

      • Accessibility Light
    Ta strona korzysta z ciasteczek aby świadczyć usługi na najwyższym poziomie. Dalsze korzystanie ze strony oznacza, że zgadzasz się na ich użycie.Zgoda